*
«Պատերազմական պատմություններ»-ը Չարլզ Բերնսթայնի առաջին հայերեն թարգմանված բանաստեղծությունն է, որ հրապարակվում է հեղինակի արտոնմամբ: Ծանոթագրությունները` բանաստեղծ, թարգմանիչ Յան Պրոբշտեյնի և Կարեն Ղարսլյանի: Չարլզ Բերնսթայնի ծանոթագրությունները քաղված են նրա ու Ղարսլյանի էլ. նամակագրությունից:
*
*
Պատերազմը արձակի շարունակությունն է այլ միջոցներով:
Պատերազմը նշանակում է երբեք ստիպված չլինել ներողություն խնդրել:
Պատերազմը բարոյական համոզվածության տրամաբանական հետևանքն է:
Պատերազմը հակամարտություն կարգավորելու ուղին է գեղագիտական հետամնացությամբ տառապողների համար:
Պատերազմը դրախտ տանող դանդաղ նավակ ու դժոխք տանող ճեպընթաց գնացք է:
Պատերազմը կա՛մ հաղորդակցման ձախողում է, կա՛մ հնարավոր ամենաուղղակի արտահայտությունը:
Պատերազմը ստահակների առաջին հանգրվանն է:
Պատերազմը հզորների բռնությանը դիմակայելու անզորների օրինակարգ իրավունքն է:
Պատերազմը ցնորք է, ճիշտ ինչպես խաղաղությունն է մտացածին:
«Պատերազմը գեղեցիկ է, որովհետև համատեղում է հրազենային կրակը, հրետակոծությունը, հրադադարը, բուրմունքն ու նեխման գարշահոտը մեկ սիմֆոնիայի մեջ»1:
«Պատերազմը ինքն է որոշում ինչպես մղվել երբ մղվել»2:
Պատերազմը արդարացում չէ իրեն ընդդիմացողների կեղծ բարեպաշտության համար:
Պատերազմը այլ մարդիկ են3:
Պատերազմը 5-մղոնանոց արշավ է 1-մղոնանոց գերեզմանոցում:
Պատերազմը բնության հիշեցումն է. «Բա որ ասո՜ւմ էի»:
Պատերազմը հնարավորության ստեղծում է:
Պատերազմը «վեցերորդ ավենյուի ճապոնականացված հին էլգնացքի կտոր»4 է:
Պատերազմը արդարության դժկամ հիմքն է ու ազատության անգիտակից երաշխավորը:
Պատերազմը հայրենասերի կոտրված երազանքն է:
Պատերազմը իդեալիզմի դանդաղ մահն է:
Պատերազմը ռեալպոլիտիկ է տարեցների և անպաճույճ իրականություն` ջահելների համար:
Պատերազմը պրագմատիզմ է անմարդկային դեմքով:
Պատերազմը պետության համար նույնն է, ինչ հուսահատությունն` անձի համար:
Պատերազմը ճանապարհի վերջն է մոլորվածների համար:
Պատերազմը սեփական ստվերից սարսափող, սակայն բովանդակությամբ ամեհի բանաստեղծություն է:
Պատերազմը պողպատի վերածված տղամարդիկ ու մոխրի վերածված կանայք են:
Պատերազմը երբեք պատերազմ չի արդարացնում, բայցև հազվադեպ է արդարացնում որևէ այլ բան:
Պատերազմը ճշմարտության զոհն է, ճիշտ ինչպես ճշմարտությունն է պատերազմի զոհը:
Պատերազմը թափով հագցնում է մերկերին:
Պատերազմը քաղաքական գործիչների օպիումն է:
Պատերազմը փոխզիջման նկատմամբ նույնն է, ինչ հիվանդոտությունը` մահացության հանդեպ:
Պատերազմը բանաստեղծություն է առանց երգի:
Պատերազմը աշխարհի դավաճանությունն է Երկրագնդի առատությանը:
Պատերազմը հեռատիպի դիմաց նսստած գորիլայի պես մի բան է. միշտ չէ լավագույն ընտրությունը, սակայն երբեմն` միակը:
Պատերազմը արյամբ սնվող տենդ է:
Պատերազմը ոչ ավելին է, քան Թանատոսի ընդարձակումը:
Պատերազմը սեփական երիտասարդության սխալների տակից դուրս գալու ավագ սերնդի ճարն է:
Պատերազմը բարոյական է, խաղաղությունը` էթիկական:
Պատերազմը ամենաթույն զվարճանքն է:
Պատերազմը մարմին առած դիմադրությունն է:
Պատերազմը սեփական սահմանները փորձարկելու կապիտալիզմի եղանակն է:
Պատերազմը դասակարգային պայքարի անխուսափելի արտադրանք է:
Պատերազմը տեխնոլոգիայի քեռին է:
Պատերազմը արդարացում է բազմաթիվ վատ հակապատերազմական բանաստեղծությունների համար:
Պատերազմը ճնշված ժողովրդի իրավունքն է:
Պատերազմը նորություն է, որ մնում է նորություն5:
Պատերազմը անիրականանալի հեղափոխության գլխավոր զենքն է:
Պատերազմը ձեռնտու է նրանց, ովքեր կորցնելու ոչինչ չունեն:
Պատերազմը սյուրռեալիզմ է առանց արվեստի:
Պատերազմը չեն հաղթում, վերապրում են:
Պատերազմը ճիշտը ոչնչացնող երկու սխալներն են:
Պատերազմը հանուն սկզբունքի` դատողությունից երես թեքելն է:
Պատերազմը զոհաբերություն է հանուն իդեալի:
Պատերազմը իրականի սրբապղծումն է:
Պատերազմը անարդար է, անգամ երբ արդար է:
Պատերազմը մեռածների վրեժն է ողջերի նկատմամբ:
Պատերազմը սխալ մարդու նկատմամբ լուծված վրեժն է:
Պատերազմը սևազգեստ երեխայի, կարմրազգեստ կնոջ և կապտազգեստ տղամարդու լացն է:
Պատերազմը անզորություն է:
Պատերազմը հումք է6:
Պատերազմը մի պետության հայտարարված պայքարն է մյուսի դեմ, սակայն նաև պետության չհայտարարված բռնությունը` սեփական ժողովրդի դեմ:
Պատերազմը արատ չէ` ազատությունը պաշտպանելիս, և հաշտեցումն արժանիք չէ` ինքնապաշտպանվելիս:
Պատերազմը բռնապետության մեծագույն թշնամին է:
Պատերազմը բռնապետության մեծագույն բարեկամն է:
Պատերազմը լուծում է, բայց ո՞րն է խնդիրը:
Պատերազմը հեծյալին սանձած ձի է:
Պատերազմը մարդկային հասարակության անհարիր խորհրդանիշն է:
Պատերազմը վաղեմի թշնամանքի հանգող ածուխները թեժացնելու լավագույն եղանակն է:
Պատերազմը ճակատամարտ է հանուն անսիրտների ու անմիտների սրտերի ու մտքերի:
Պատերազմը հաղթողների գրած պատմությունն է:
Պատերազմը քաղաքակրթության մահն է հանուն քաղաքակրթության:
Պատերազմը նպատակ է, որն արդարացնում է միջակությունը:
Պատերազմը ամենագնաց է բոլոր ֆուտբոլասեր Պապաների ու բամբասանքչի Մամաների համար:
Պատերազմը նախաձեռնում են հարուստները, իսկ վճարում են աղքատները:
Պատերազմը որակյալ այլընտրանք է «Դուք Ջեքսոնից գլուխ չեք հանում. Մայքլի հետ խոհանոցում» և «Վախի գործոնը. ինչպես պսակվել չամուսնացած կնոջ հետ» հեռուստասերիալներին7:
Պատերազմը փոխաբերություն չէ:
Պատերազմը զավեշտալի չէ:
Պատերազմը բոլորապտույտ հաջորդական շարժումների անկեղծությունն է8:
Պատերազմը մարմնին փորագրված շախմատի պարտիա է:
Պատերազմը մարտավարական բռնություն է հանուն ռազմավարական տիրապետության:
Պատերազմը ներքին անտարբերությունը թաքցնելու նպատակով միջազգային ասպարեզում գործունեություն ծավալելն է:
Պատերազմը օրնիբուն աշխատող սատանան է:
Պատերազմը մեր միակ հույսն է:
Պատերազմը մեր ժառանգությունն է:
Պատերազմը մեր հայրիշխանությունն է:
Պատերազմը մեր իրավունքն է:
Պատերազմը մեր պարտավորությունն է:
Պատերազմը արդարացվում է միայն այն դեպքում, երբ պատերազմ է դադարեցնում:
Պատերազմը չի ավարտվում, երբ ավարտվում է:
Պատերազմը «այստեղ» է9:
Պատերազմը պատասխանն է:
Պատերազմը հենց այստեղ է:
Պատերազմը սա է:
Պատերազմը հիմա է:
Պատերազմը մենք ենք:
1 Հատված Ֆիլիպո Մարինետտիի «Ֆուտուրիզմի մանիֆեստ»-ից: (Ծանոթ.` Յան Պրոբշտեյնի)
2 Գերտրուդ Սթայնի «Կոմպոզիցիան որպես բացատրություն» էսսեից: (Ծանոթ.` Յ.Պ.)
3 Ակնարկվում է Ժան-Պոլ Սարտրի «Ելք չկա» (1944) պիեսի հետևյալ արտահայտությունը. «Դժոխքը այլ մարդիկ են»: (Ծանոթ.` Կարեն Ղարսլյանի)
4 Հղում է.է. քամինգսի «պղատոնն ասաց» բանաստեղծությանը. «պղատոնն ասաց / նրան. նա չկարողացավ / հավատալ(հիսուսը / ասաց նրան. նա / չուզեց հավատալ) […] …դա անպայման պիտի / վեցերորդ պողոտայի / ճապոնականացված / հին էլգնացքի / կտորը նրա գլուխը / մտցներ»: Թարգմ.` Սամվել Մկրտչյանի: Խոսքն այն մասին է, որ ճապոնացիները հնացած մետաղ էին գնում, վերաձուլում արկերի, որոնք էլ ապա արձակում էին ամերիկացիների ուղղությամբ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ: (Ծանոթ.` Յ.Պ.)
5 Ակնարկվում է Էզրա Փաունդի «Ընթերցանության այբուբենը» երկը. «Գրականությունը նորություն է, որ մնում է նորություն»: (Ծանոթ.` Յ.Պ.)
6 Բնօրինակում իմաստային շերտից զատ առկա է նաև անթարգմանելի հայելային գրաշրջային բառախաղ. «War is raw» (Ծանոթ.` Կ.Ղ.)
7 Ժողովրդականություն վայելող հեռուստասերիալների ձևափոխված անվանումներ: «Վախի գործոնը» իսկական անվանումն է, իսկ երկրորդ հատվածը` ծաղրում է այնպիսի հեռուստասերիալներ, ինչպիսիք են «Չամուսնացած կինը» և «Ինչպես ամուսնանալ միլիոնատիրոջ հետ»: “You don’t know Jack” արտահայտությունը նշանակում է. «Դուք խոսակցականից գլուխ չեք հանում» (ժարգոնից) և միաժամանակ նկատի ունի Մայքլ Ջեքսոնին: (Ծանոթ.` Յ.Պ.)
8 Ակնարկվում է Էդվարդ Մեյբրիջի «Ձին շարժման մեջ» (“Horse in Motion” by Eadweard Muybridge) հայտնի աշխատանքը: 1878 թ. Մեյբրիջը բազմաթիվ լուսանկարչական խցիկներ հաջորդաբար գործարկելով կարողացել էր նկարահանել ձիու վարգի հաջորդական շարժումները` ապացուցելով, որ վարգելիս ձիու չորս ոտքերը մի պահ կտրվում են հողից: Տես` https://www.prestocentre.org/eadweard-muybridge-horse-motion (Ծանոթ.` Չարլզ Բերնսթայնի)
9 Ակնարկվում է 1917 թ. Ջորջ Քոենի հեղինակած «Over there» («Այնտեղ») հայտնի երգը, որում «այնտեղ»-ը վերաբերում է ԱՄՆ-ի սահմաններից հեռու ծավալվող պատերազմական գործողություններին: Տես` http://en.wikipedia.org/wiki/Over_There (Ծանոթ.` Չ.Բ.)
