Գիտեի, որ աշխարհում լավ տղերք կան, բայց հականե-հանվանե չէի ճանաչում, ու…ստիպվա՞ծ էի, թե՞՝ ինչ, ամեն մի տղու լավ տղա էի ճանաչում, սակայն ինչ որ ճիշտն է, ճիշտը, իմ ճանաչածների մեջ առնվազն վաթսուն տոկոսը նույնիսկ վիրավորվում-խոցվում էր, երբ ես իրեն «լավ տղա» էի անվանում։ Կարծում էին` վիրավորում եմ իրանց լավտղայության զգացումը։
Դե… ամեն մարդ ինքը գիտի իր ով և ինչացու լինելը, բայց Լոշտը, այնուամենայնիվ, վատ տղա էլ չէր։ Թեև ինձ միս-միակ անգամ խաբռտեց մշտական ընկերության սառցահալած հեքիաթով, բայց մենակ ապրողիս աչքին յուրաքանչյուր գիշերս վերջինն էր թվում, հետևաբար ստիպվում էի մաքառել Կյանքիս համար՝ լուսաբացից լուսաբաց։ Ամենաշատը ինքս ինձանից էի սարսափում։ Ամեն վայրկյան կարող է վարի գնայի։ Տառապանքս, ի՞նչ կա որ, ինձ կարող էր խելագարացնել։ Ու… իմ մեջ (ոչ միայն իմ մասին) վառվող մոմը… ամեն պահ սպառնում էր շրջվել ու հրդեհել մարմին-տաճարս, վերաճելով կանխամտածված սպանության` ինքնասպանության։ Ամեն րոպե… Հավատքի ճամփին հավերժաչոչ տվողիս կարո՞ղ էին… կարո՜ղ էին գերեվարել աներևույթ չարքերը, որոնց գոյության մասին մենակ հավատացյալները գիտեն:
Ես… շարունակական մղձավանջի մեջ էի, և երկինքը անաստղ գիշերվա էր վերածվել։ Ինքս էլ չգիտեի՝ ի՞նչը ինչի՞ համար եմ ասում կամ անում։ Ոչ խախտվել էի ու ոչ՝ խփնվել, այլ… ընկել սեփական-սևաձյութե մեղքիս տաշտակն ու ճիգ էի թափում՝ լինելու ճիգը։ Ով ուզում է կողքս լիներ, միայն թե իմ վախի ու իմ հետ մեն-մենակ չմնայի… Ցերեկն անգամ գիշերվա մասին էր, ու սիրտս նվվում էր անորոշությունից… Ոչ անհավատ, ոչ հավատացյալ էի, ոչ խելամիտ ու ոչ խելագար, ոչ բարոյական ու ոչ անբարոյական, ոչ դժբախտ ու ոչ երջանիկ։ Կյանքս համուհոտը կորցրել էր, ու ես նվվում էի անորոշությունից։
Այդ իրիկուն մեծ քամին փոթորկի չվերածվեց, այլ շխրտան անձրևի։ Տուն գալիս ինձ համընթաց մեկն էլ էր գալիս։ Նայելու ժամանակ չունեի՝ մտածում էի… Հենց դռանս հասա, այնկողմ լինելուց հետո ուզեցի վերակողպել, բայց հանկարծ հիշեցի, որ ջրերս վերջացել են։ Բա որ գիշերը ծարավե՞մ։ Հարևաններիս ջրերն արդեն գալիս կլինեն, ժամն է, իջա, թփթփալեն դույլերս առա ու ձեռքս գցեցի բռնակին, թե ջրի թռնեմ, հանկարծ բակի երկաթե դռան չխկոցն առա, քարացա։ Իջնող ոտնաձայներ, դռան թակոց, ինչպիսի՜ քաղաքավարություն։ Դուռն ասես իրեն-իրեն բացվեց, ու դրսի կողմից ինձ առաջինը դիմավորեց տձև քիթ-մռութով, զուգված-զարդարված նորընտիր շունը, առնվազն 200 դոլարանոց բաքսյոր, որ տիրոջ՝ սիրունադեմ Լոշտի կողքին էլ ավելի տգեղ էր։
– Կարելի՞ է,- հարցրեց շնատերը։
– Արի՛,- ասեցի։
– Կատու ունե՞ս,- հարցրեց շնատերը։
– Միշտ էլ ունեմ,- ասեցի։
– Դե շուտ պահի, թե չէ շունս կուտի։
Բաքսյորին կապեց դռան ներսակողմյան բռնակից։ Լա՛վ։ Ո՞ւր պահեմ իմ փիսոյին։ Իմ օրորոցի ներքնամասը երկդարականի է, իսկ վերևում՝ բազում-դարսդարսուն գրքեր, դարակներից մեկը բացեցի, կատվիս մեջը պառկեցրի, լրիվ փակեցի։
– Ճեղք թո՛ղ,- հրամայեց Լոշտը,- որ շնչի։
Ճեղք թողեցի։
– Ընչի՞ ես եկել,- հարձակվեցի ու զայրացա՜ ինձ ու ինձ։
– Որ բարևում եմ՝ չի նշանակում՝ պըտի հյուր էլ գաս,- հռփացի ու- «Ես ուզում եմ, որ դու իմ հետ պարապես՝ ինձ դաս տաս»-ը լսեցի։
– Ի՞նչ դաս։
– Հայերենից՝ թելադրություն, ռուսերենից՝ խոսալ, անգլերենի՝ տառերը։
– Յեքքա տղա ես,- մեղմացա,- ես քեզ ո՞նց դաս տամ։
– Ես ուզում եմ քո հետ ընկերություն անել,- շարունակեց Լոշտը։ – Բայց փող չունեմ, քեզ պահել չեմ կարա, որտև հենց էրեկ եմ 400 դոլար տվել, էս աղջկան առել,- ու մատնացույց արեց բաքսյորին։
Շունը լրջորոշ մեզ էր նայում։
Ամեն դեպքում վախենում էի կոպիտ խոսալուց։ Սխալվել, արդեն երկուսին էլ ներս էի առել։ Մեկ էլ Լոշտին ուսումնասիրեցի որպես ուսուցիչ։ Որպես աշակերտ աչքիս ալա-բուլա երևաց, ու ես որպես ուսուցիչ մի լա՜վ խիզախեցի՜…
– Գնա,- ասացի,- իսկ հիմա գնա՛։ Ուսուցչի, ասես՝ մուշտարու աչքով նա պիտի հեռանար՝ նեմեդլեննո։
– Տղա ջան, ընկեր ունենալ կնշանակի ամեն օր տեսնել ինձ՝ ընկերուհուս, ու ոչ թե՝ ամիսով կորել։ Անցած անգամվանից հետո ի՞մ կարոտից ես 400 դոլար շաբաշ տվել էս աղջկա մռթին, չէ՞։ Դու քեզ ընկերուհի ես ճարել, ես էլ ինձ եմ հիմնական ընկեր ճարել, գելխեղդատեր է, մա՛րդ է, մա՛րդ,- հորինեցի,- ուր որ է՝ կգա, ու քո բաքսյորը իմ կատվին էլ, ինձ էլ կուտի, դեմ չեմ, բայց առաջինը մեր գելխեղդը կուտի քեզ էլ, քո բաքսյորին էլ։ Համ էլ՝ կգզի։
Լոշտը լուրջ ընդունեց։
Երբ արդեն բակում էր՝ շունն առաջ-առաջ արած, ետևից դուրս թռա, շարունակելով,- գելխեղդին հենց որ փիսոս տենում ա, չէ, ուրախությունից թռնում ա գիրկը, հետո գլխին ա նստում, բա։
Երբ արդեն Լոշտը ամենավերևում էր, երկաթե դրսադռան կողքը, համարձակությունս վերջապես իր տրամաբանական գագաթնակետին հասավ, ու ես շարունակեցի.
-Էն էլ ասեմ որ… Իսկ չգիտեի՞ր- դե իմացի՝ իմ փիսոն որձ ա։ Ու ես ոչ մի անգամ աղջիկ կատու չեմ ունեցել, չունեմ ու չեմ ունենա, տղա ծնվեի, քեզանից լավ տղա կդառնայի, եղա՞վ…
Հանկարծ փողոցի ծայրում իրոք-իրոք մի անծանոթ շնատեր հայտնվեց ու թեև անծանոթ էր, բայց առիթն անմիջապես օգտագործեցի.
– Մի քիչ շուտ-շուտ գնացեք, մերոնք արդեն էկան։
Ու ներսի-դրսի դռներս մինչև վերջ բացած` խրոխտ քայլերով իջա դույլերիս ետևից։
Էլ ոչ մի բաքսյոր, առավել ևս՝ գելխեղդ կամ գելխեղդատեր իմ տուն չիջան։
Իմ ընթերցող, իմ լա՜վ,
Այս պատմության առաջին մասը ճիշտ էր, իսկ կատվիս դարակում պահելուց հետո-ն ես հորինեցի։ Իմ հետ հազվա-հազվա-դեպ է այդպես պատահում, որ պատմվածքը հորինեմ։ Իմ պատմվածքները սովորաբար ծնվում են։ Հազի՜վ գրառել եմ հասցնում։ Հա՛։ Աշխատում եմ որսալ կյանքի հանճարեղ պահերն ու լուսանկարել բառերով։
Իսկ… ո՞րն էր իրականությունը։ Լոշտն ուզում էր շորերս հանել, ավելի ճիշտ՝ շալվարս, ու չէր կարողանում։ Հարձակվել էր ոտքերիս ու քամակիս վրա։ Իսկ այդ թվին իմ ոտքերը վերմիշել էին (երկու հատ) ու ոչ թե մակարոն, ինչպես այսօր են, էլի՝ երկու հատ։ և ես, ճարահատս, շալվարի տակից մի քանի փոխան կամ երկարագուլպա էի հագնում, որ ոտքերս հնարավորինս թմբլիկ և համոզիչ թվան, իսկ ամենավերջում աջից, ձախից, թիկունքից զուգակցում էի բուլավկայով, որ ապահով-կիպ պահպանվեն։ Զուգահեռ մտահղացել էի «Համոզիչ ոտքերով կինը» պատմվածքը, մնում էր գրի առնել։ Լոշտի տանջվելուց շալվարիս շղթան փչացավ։ Ուզեց կողքից քաշելով իջեցնել, բուլավկան մատը մտավ (տրուբա լոպնուլ ու վադա՝ ֆըշշ…ս ), արյուն եկավ, ու Լոշտը վայ-վույ դրեց։ Լոշտի ձենի վրա շունը գազազեց։ Դարակում փակված փիսոն դինջ-դինջ ու միաձայն մլավում էր։ Շունը իսկականից սկսեց հաչալ։
Լոշտը այդպես էլ շալվարս հագիցս հանել չկարողացավ։ Ճիշտը որ ասեմ, ես այնպես էի նվաղել, որ մեծ սիրով կբռնաբարվեի, եթե բուլավկեն համը չհաներ։ Խեղճին ոտքերս շատ էին դուր եկել, էլ չգիտեր, որ արհեստական են։ Նույնը և- քամակս։
Լոշտը վախեցավ.
– Փոխարեն դու ճստաս, շունս ա գժվել։
– Էս վայնասունից հարևաններս կգան ու քեզ կձերբակալեն,- դինջ-դինջ ու թեթևացած շունչ քաշեցի ես,- ախր ընենց ձեն ա գցել, որ հնարավոր չի դուրսը չլսվի։
– Հա, ճիշտ ես։ Շուտ գնամ։ Հանկարծ ինձ չկծի՞,- խեղճ-խեղճ ինձ նայեց Լոշտը։
– Ախչի՛, սուս,- ասեց բաքսյորին ու արագ-արագ, շանն առաջ արած ելավ։
Դեռ ոտը բակիցս չէր քաշել, կատվիս դարակից հանեցի։ Հըլը ձագ էր, ոչ՝ որձ, ու ոչ էլ՝ էգ։ Հետևամասի ոտքերը իրարից հեռու-հեռու արեցի ու ուսումնասիրեցի։ Օ՛։ Արանքում երկու ձու հայտնաբերեցի։ Ես ինձ լավ զգացի, որ հսկա բաքսյորը աղջիկ էր, իմ նման, իսկ էս մի թիքեն՝ որձ, Լոշտի նման… Ամոթ էլ ա ասել, ոնց որ չորսոտանի-քայլող առնանդամ լինի… Ուրեմն… ուրեմն… էլ ի՞նչ ուրեմն. էգ բաքսյորը ի՞՜մ սեռն էր պաշտպանում։
Իսկ որձ կատվիս ակնհայտ խեղճությունը լավագույն ապացույցն էր էն բանի, որ հնարավոր է, ինչ կա որ, ինքնապաշտպանվել՝ բնականորեն և այնքան բարեհաջող, որ բանը չհասնի ատյաններին (1000-ից մի անգամ օրենքին դիմողներից էի, բա)։
Բայց… Լոշտին երբևէ օրենքին չէի էլ հանձնի։ Նրա լսողությունը լավ էր, դեռ խղճի ձայնը, որպես բնօրենք, լսում էր։
Գուցե լավ տղա չէ,
բայց…
Տղա՛ է, էլի՜ ՛,
Էգ շան սիրահար…
2004 թ., սեպտեմբեր
