Մեր բակի կանայք
ամեն առավոտ լույսի հետ
կամ լույսին ճիշտ հակառակ,

ընտանեկան պայծառ, ամոքիչ խավարում
լարում են արևի ժամացույցը
սպանված կկվի ծլվլոցի մեջ,

պատշգամբից թափ են տալիս նրանք

այրերի հիշողությունը ներքնակներից,

ուր կյանքը դրված է կրակի տակ՝

փոշեկուլին զոհած առնության

այդ վերջին փոշեհատիկը,

որ օրեր առաջ և երազում

կրում էին նրանք պսպղուն զարդի պես,

ու հեռանում են առօրյա գործին

տան անձավներում կամ այլուր:

Ավանդույթի խուլ ձեռքը բռնած`

նրանք հույս չունեն, թե նա իրենց կամոքի,

ավերված դեմքի արմատները

հայացքների հողում պինդ սեղմելով՝

պահում են նրանք իրենց աղջիկների կուսությունը

ծանր բրդե վերմակների տակ խուլ

ու հսկում գաղտուկ ու սիրով հարսների ամոթը□

Նրանք սուրճ են խմում ու գծում են սև թանձրուկով

սահմաններն իրենց տարածքի ու սովորույթների

եւ մարմնի գաղտնատուփերում անհանգիստ

բազում առակներ են նրանք սնում,

բամբասանքի փափուկ ձեռքը բռնած գնում են հացի,

հավերժ ժպտացող դիմակների բռնակին

չի բողբոջում երբեք նրանց ջղուտ ձեռքը,

ու չի պաղի պսակի բագինն ու զոհը մաքուր

ծծումբե անձրևների տակ բնազդների ու կյանքի,

ուր ձիգ երգելով ներկում են նրանք

իրենց մազերի կատաղի հասունացումը,

այս տխուր, քաղցր պատմության մեջ

նրանց բեռը՝ մի աղե արձան ու մի կենդանի մարմին,

չափազանց ծանր է ու թունավոր,

ոչ ոք չի կարող կրել այն իրենցից բացի,

որ աչքերի լուսամուտներից դուրս տեսնում են

աշխարհի մերձեցումն ու շնությունը,

ծանր մոտեցող վիհերը պատառոտում են նրանք

էգ վագրի պես բարքերի քաղցից որսի ելած,

փշոտ մռնչում են ու լացում դեպի ներս, որ ոչ ոք

իրենց պատմությունն ու անկումը չտեսնի՝

թե խախտում են հաճախ սեռի փշալարի անդորրը

հսկելու համար կարծիքների դարպասները թափանցիկ,

քանի դեռ արևն աշխարհում չի պարպել լարումն իր ժամացույցի□

Գրքերի պայթուցիկ թանձրությունը պատին

մենակության ձեռնասուն հրեշի հետ

փոքրիկ բնակարանի հոգում են,

ուր ես տեսա նրան ետկեսօրին՝

պոեզիայի այդ կույսին որբևայրի.

ես չաղոթեցի նրա համար

այդ մեռյալ հոգու մեջ,

ուր պատուհանները մշտապես բաց էին

միջանցիկ ձայների առաջ,

այլ ես թքեցի քամուն հակառակ

և լսեցի, թե ինչպես մոտեցող

յուրաքանչյուր դատարկություն

նա ծածկում է բառի պղպջակով

և սողոսկած փառքի չոր թիթեռին

պահում էր բազմոցի հին կարպետի տակ,

խոհանոցում՝ այդպես էլ երբևէ չծնված,

բայց արդեն մեռած աղմուկի մեջ ամանեղենի

և ուշացած ափսոսանքի, որ սպանում է

արդեն նրան այն բանի համար,

թե չունեցավ հոգսն առտնին՝

մանկան խտտացնող բույրը ռունգերում մայրության՝

ծաղկասերմի այդ պայծառ փտումը,

որ ծլում է մահվան լույսի միջով դեպի ծաղիկ,

և դրան մերձ այրմարդու ծանրացող ներկայությունը,

ինչն սպանում է յուրաքանչյուր կնոջ

և ինչով կենդանի են նրանք հավետ□

Ահա այս, որ չեղավ, բայց չգիտես ինչպես

ունենում է յուրաքանչյուր կին

մտովի կամ այլապես,

նա այդ սերմն իր առողջ ու պինդ՝

ընկած ծաղկահյուս տոպրակի խավարում,

պահում է բազմոցի նույն կարպետի տակ՝

փառքի չոր թիթեռնիկի կողքին□

Այո՛, ես տեսա նրան այսպես

և նայեցի սուրճի մշտատև համի միջով,

գինու քնքշանքում թպրտալիս,

կյանքի հայացքով ու ներշնչանքի տեսողությամբ

ու հայհոյեցի պոեզիան,

ուր նա իր ծաղկած պարտեզում

թաղում էր բանաստեղծություններ՝

վիժուկներն իր երազի…

Խնձորը

(բալլադ)

Նա ուզում էր Նուռ լինել,

բայց զգում էր, որ իր բջիջների մեջ

ծանրացած օրենքը

օրըստօրե խնձորում է իրեն…

Նախանձում էր հարևանությամբ

հասունացող նռներին, որոնք

ակամա և առանց երազանքի էին Նուռ…

Արևը մե՜ծ Նուռ էր,

երկինքը՝ նռան փարթամ ծառ…

Դեռ կիսահաս էր,

երբ պոկեց մեկը նրան

քամու փափուկ ձեռքով…

Ճյուղից մնաց կախված

տիեզերքից էլ մեծ Տենչը,

նա անցնում է մեր սրտերով…

***

Ինչո՞ւ ոչխարները թևեր չունեն,

որովհետև խոտի հետ արածել են միմյանց թևերը,

և թռիչքը խտացել է ճարպի տեսքով

նրանց շնկշնկան դմակներում:

Կաթի աստվածը մորթել է ինքն իրեն,

իր կանաչ արյունը պատվաստելով խոտի համին,

կաթի աստվածը սատկած կաշառել է բոլորին,

ում համառ կիրքը կշտության ճիպոտ է աղերսում,

և ով աստվածներից թաքուն կայծակ չի արածում

ու որոճանքի մեջ որսում Լուսատտիկի Հոգին,

այս կնճռոտ լեռան դարավոր ստվերում,

որն իր լեռից թաքուն ծաղկում է միայն գիշերով՝

կճղակների խեղճ հոգնության մեջ,

այլաբանական արևի ածխուկներում

և միայն քնի ու երազի մեջ բացվող

խավար լուսաբացում

որի դրոշմն է սեր…

Այս երգը ես կբարձրացնեմ բոլոր հովիտներում,

բոլոր արևների մթության մեջ…

***

Մտքերիս կատաղած օղակների միջով,

որ ճակատս մոխրով ու տերևով են պսակել,

երևաց կյանքիս այդ քնքուշ հատվածը,

այդ գիշատիչ ժամանակն իմ՝

որ աղջիկ է ու ձյուն,

կնճռոտ բառերս

բանաստեղծության

պայթուցիկ ջրերում

առտնին կեղտից մաքրող:

Նա լեզվիս երկաթե գնացքը

կփոխարկի ճկուն մողեսի,

որի պոկված պոչն

այս թղթի վրա է,

ինքը՝ սրտում իմ:

Երգի ծառեր եմ հորինել նրա համար,

որ արմատներով իմ կոկորդում են,

ճյուղերով՝ դեպի նա,

եթե չխաղաղեցնի ճյուղերի

կատաղի հասունացումը,

արմատներն ինձ կհոշոտեն…

Եթե չհավատա այս խոսքերին,

կհավատա գոնե մողեսի

հանգչող պոչին,

եթե չհավատա,

չեմ հավատա ես ոչ մի գնացքի□

Այս էր այսօրվա իմ ամբողջ հոգին…

Թղթե իրականություն

Մեր միջև միջնորդ հայտնվեց, Աստված իմ, թուղթուգրիչ:

Գոյությունը ետ է աճում աչքերի կորցրած հավիտենությամբ,

ժամանակի շրջանակով շրջանակված,

ոչ մի ծանոթ գիծ, ոչ մի պատկեր:

Կյանքի ծառն աճում է իմ մեջ…

Այնքան հեշտ է գործողություն նկարագրելը,

բայց ես երբեք մասնակից չեմ դրան,

ես ահավոր խելացի եմ, Տեր Աստված,

ներիր ինձ դրա համար ևս:

Իրականությունը ետ է քաշվում

այլ իրականության թունդ ներշնչանքից,

ես Քեզ միշտ պատկերացնում եմ ,

Դու պատկերացում ես ինձ համար,

ես միշտ շփոթեցի Քեզ իմ պատկերացման հետ,

նրանք ինձ լափում են, կեղևում,

դարձնում սկիզբ և վախճան,

հիմար խաղալիք եմ դրանց ձեռքին,

հիմար դիմակ է բանաստեղծությունը,

որ միշտ դեմքի իրականությունն է ցույց տալիս,

չի ծածկում, թաքնվելու ուժ չունեմ ապրելու:

Աստվածներ են հասունանում,

մսխում ինձ, մեռնում են,

կենդանանալ չեն կարող,

ես նրանց վերստեղծում եմ

ի՞մ, թե՞ Քո դեմքով,

չգիտեմ անգամ՝ ճի՞շտ եմ խոսում, թե սուտ.

կույր հետևում եմ տողի ինքնակամ ընթացքին,

և իմ արյունն արդեն ինձ չի ճանաչում,

չի ճանաչում սրտին իր,

սիրտս դարձել է արյունմղիչ, ի՞նչ պետք է անեմ:

Փարիսեցին է ու մաքսավորը, որ հավերժական են՝

ժամանակների մթի մեջ սև ողկույզներ.

հիշում եմ՝ Քո մրոտ տաճարում

Դու մեղավորին ներեցիր,

իսկ ով չուներ ոչ մի մեղք՝ հեռացավ աններում,

ես մեղք չունեմ, ի՞նչ եմ անելու:

Մեր միջև միջնորդ հայտնվեց՝ թղթե պատ,

ոչ մի հույս չունեմ արդեն, Ահավոր ու Անհաս,

քանզի բանաստեղծների պես

Դու թղթին ոչինչ չես ասում,

բանաստեղծների պես Դու թղթե աստված չես,

ինչպիսին հիմա ինձ շատ հարմար կլիներ:

Վերջին ավարտ

Դա նախորդ ամռանն էր.

տապակվող մայր քաղաքի խոռոչներում

ձեռք-ձեռքի երկու բեկորված կեսեր

կամ դեպի ինձ հեռացող հայր ու մայր

նույն արևի ներքո ու կյանքի մեջ,

որ երկվորյակն է կատաղած արևի,

և արմատներում իմ հոր աչքերի՝

այնքան ծանր և մեծ էր

ներշնչանքն ու սահմանումը կյանքի,

որ նայելով անգամ չտեսավ իր ձեռքերում

բժշկական մահավճիռն այդ՝

ախտորոշման դեղին թղթի խանձուկն

իր հետ էր արդեն ձեռք-ձեռքի,

իր երկրորդ կեսին փոխարինած նոր մի պսակ

դեպի մահ մայրական ընդերք:

… Մինչև վերջ զինված էր նա ողջ կյանք

այրական զարդերով ու զրահներով

ժամանակի գնդերի դեմ սնապարծ,

բայց չդիմացավ ծանրությանն արցունքի,

ինչն ինձ մղեց բոլոր եկեղեցիների

շղթայված մանրապատկերների առջև

սովյալ ու ինքնահեն աղոթելու

հետո այլևս չաղոթելու համար□

Այնքան շատ ուզեց շարունակել իրեն,

արևն իր ու միտքն ու հոգսը,

և խորտակվեց դեպի թակարդը մահճի,

ինչն էլ կամարակապ մուտքն է Վերին,

ցավազրկող հաբերի հետ

ստի ոսպնյակներ կուլ տալով,

այդ ժամանակ իմ գլխից ծառ էր աճում,

թե՞ հոգուս ցողունին փշատերև էի□ չեմ հիշում,

ու բարի մահը ձախ կռնակին նրա

թշնամի մարմնի թունոտ ծաղիկները բացեց՝

սպանելու համար մեր ձեռքերի հարալեզներին□

Թող ամեն ինչ սփոփանք ունենա վերջապես,

ամեն մի ավարտ շուրթերի ձմռան մեջ

դեպի արմատն աճող փուշ է երկփողանի,

և երգն այս սև՝ անվերջ մահկանացու,

իմ՝ որբիս միակ ժառանգածն է,

որ գրում եմ ոչնչի համար,

այլ ինձ բուժելու այս թակարդող թախծից՝

որ նա իր ամենավերջին ավարտին

կնոջ շուրթերի վրա տեսավ մարդկանց լեզվի վերջը,

լուռուկույր երկխոսեց վաղուց հանգուցյալ

իր հոր սգապատկերի հետ օրը գաղթի

և մոր աչքերի հայհոյված մոխիրներում

փութաց հանգցնել աչքերի կրակը

մի բանի համար՝

ժամանակի լույսը թողնի հավետ սիրված այդ մարմինը,

և հավերժության խավարն իջնի հանդարտ,

կամ աշխարհի ճյուղին պատվաստված

մի բողբոջ-շիրիմ ու գիշատիչ հուշ

և մեռյալ մի կետ, որ միշտ ընկած է

սրտերում բոլոր ողջերի…

Ալքիմիա

Օդի սառը ցողունին,

խղճմտանքի ու հիշողության ցողունին բարի,

արթնության, ավարտի ցողունին փշոտ

սև վարդ է գիշերն իմ գրկում,

նորալուսնով հին ու մութ,

նա չի փայլի տողերում այս չոր

ոչ մի համեմատության մեջ

և ոչ մի բառի գնով…

Թե ինչպես կյանքն այս իսկ պահին

գտավ իր շարժման ձևն ամենահեռավոր ծառի

վերջին ավշահյուսքում և միևնույն պահին իմ մեջ,

խոցում է ինձ քունքերից ներս

երակների հոսքով…

Իմ մեջ է գիշերային աշտարակը մտածման,

խափանված մի ակնթարթ,

հախճապակյա սպասք,

կարմիր ստորագրություն,

էլեկտրալարման փոքրագույն ինքնապարպումը,

մտքի ծագման ակնթարթի գաղտնիքը,

մեղվի խայթապարկի մեխանիկան

այս բոլորն էլ անիմաստ մեջբերումներ են

գիշերային այս բանաստեղծության մեջ,

սակայն, Տեր Աստված, լացելու չափ

գեղեցիկ են իրենց գոյությամբ,

ես ապրում եմ դրանցով:

Որպես գիշերային պարտք մի գործ ունեմ.

կլպում եմ բառերից անունները՝

հոգի, երիկամ, փոքրիկ մի սեր, երկնաքեր, խրճիթ,

հաշտեցում, տարփանք, եղունգ կամ ձգողություն,

միտք ու պատկերացում, խունկ և ռումբ,

մարմին, ծաղիկ, կատաղություն,

ու փակցնում եմ նրանց գիշերվա փափուկ մարմնին

և գիշերը շնչում է լուսատտիկներով,

որ գաղտուկ արածելով լուսնի հոգին՝

խնայում են այն իրենց խավար մարմնի լապտերներում,

ու պոեզիան անցնում է ամենքի սրտով…

Կոճղի ավետարան

Ճաղաշարի ետևում մանկատան մահճի,

ուր հրեշտակից  ու հրեշից գողացված

մարմնեղեն լույսի վրանի մեջ է

(որ սկզբնական տունն է, թե մուտքը կրակների)

քնում որբը, նա չունի արցունքի տարածք՝ այն,

որ մեղավոր չէ ոչ ոք, մեղսունակ չէ աշխարհը,

պարզապես չափազանց գեղեցիկ է եղել այդ օրն աղջիկը,

տապալող է եղել շարժումն զգեստի և օրը՝ հյուսված նավ□

Ամենը նույնն է լինելու ըստ կոճղի ավետարանի.

գաղտուկ կանցնի օտար կաթի կույր համի միջով

բորենու խորամանկ սովյալ ձագին հետամուտ,

աշխարհի պտուկն ատամներով պոկած,

հպարտ ու անդամահատ ու լեզվատ,

ողջերի այս պտղած շիրմատանը

հավերժական մի վտարանդի քարերի

ու մտքերի ու բարքերի պնդության մեջ,

ամեն երազանք ու շարժում

դարձրած վրեժ ոչնչից…

Դուրս կպրծնեն մի պահ և մշտապես

իրենց գիշատիչ մայրերի տարածքից

տանու երեխեքը գոռալով չար.

ո՞ւր է վարտիքդ, բի՛ճ,

ու այրերն ու կանայք բամբասկոտ

հեռացողի ետևից դեպի

որբատան անապատի կարիճի գիրկը,

որ խայթն ինքն իր գլխի մեջ է թաղում,

մինչ ճաղաշար առ ճաղաշար

կյանքն աղ դրած գնացք կլինի.

երկու սկիզբ ու միակ ավարտ,

կամ գուցե վրեժ լուծի՝

դառնա լավ մարդ, հանճարեղ մի գլուխ՝

միայնության պոեմը շուրթերին՝

կոկորդն ի վար աճող պատատուկին

ինքն իրեն վերջնապես զիջած,

թե ոչ ոք մեղավոր չի եղել, պարզապես

չափազանց գեղեցիկ էր այդ օրն աղջիկը՝

որբի սրտի հատակին մեղքի բոժոժով

միշտ շղթայված մի թրթուր՝

հերձած տեսիլը մայր-թիթեռի…

Այս կլինի նա կամ նրա հոգին՝

տասն անգամ ծանր իրենից,

մերկ նյարդի պես զգացած ինքն իրեն,

կկրի այն մրջյունի պես տքնանքով,

ամենքի սրտից հեռու, առակների մեջ ու

լեզուների պատռած թմբուկներում,

մինչ կյանքն աշխարհի շյուղը խարտոցի…

Քաղաքը տանիքից

Տանիքների մեջ աղմկում է ժամանակի թմբկահարը

այնպես ջերմ ու անլսելի:

Քաղաքը` քարե ու երկաթբետոնե, ողջ է

նույն պահածոյացված իրականությամբ:

Բայց քարը, երկաթբետոնը քաղաք չէ,

դրանց մենք կենդանություն ենք տալիս մեզնով

և մեզնից ամեն օր ծնվում է քաղաքը,

ինչքան մեծ ու կենդանի է նա

այնքան մեռյալ ենք մենք:

Լուսամուտների հայացքից,

դռների ծերպերից,

մտքի կածաններից

դուրս է լողում ժամանակը կյանքի՝

մտքերը, լռությունը, գիշերը մարած լույսերը,

սուրճի բույրը, սեռերը և հուսահատությունը

ամբողջ մտածման լայնքով մեկ:

Տանիքից է երևում քաղաքի հասունացումը.

փողոցային լապտերի երկաթի տակ

խոտի սերմի հասունացող լույսը,

բնության մեջ վայրենի մարդը`

նիզակ ու երազի սխրանք ճոճող,

հիմա տարուբերում է լոկ իր մտածումը.

սիրի՛ր քո քաղաքը քո ամբողջ սրտով,

քո ամբողջ հոգով, քո ամբողջ մտքով,

ամբողջ մարմնով:

Կախված հեռագրասյան չոր ձեռքից գլխիվայր

բուրվառ ես կենդանի Բան խնկարկող,

ոտքերիդ տակ երկինքը,

լացի՛ր, լացի՛ր շուրթերդ մեղմ հպելով հողին:

Պայքարի՛ր յուրաքանչյուր կենդանության դեմ, քաղա՛ք,

կազմիր ծառերիդ շարասյունը,

խոտը քեզ համար զարդ է,

աշնան տերևաթափը՝ աղբահանություն,

շարժվող մարդիկ բաժանված են

տեսակների, ձևերի, վիճակագրության

տանիքների տխուր բարձրության ներքո□

Ա՜խ, այդ շենքերը, շենքերը,

եթե նրանք չլինեին, ծիծեռնակները որտե՞ղ էին բույն հյուսելու…