Չգիտե՞ք որ մենք հրեշտակներին կդատենք:
Ա Կորնթ․, 6
֊ Վիթխարի ամպը կրիայի զրահի պես ծածկել էր ամբողջ երկինքը, բայց ճաքճքած էր ու արանքներից ազնվական կապույտ էր արնահոսում:
Նուբարի ձայնը լսելը ոնց որ հասած մասուր ուտել լինի․ քաղցր ու թթվաշ միաժամանակ, մանկության խաղալիք անդրոիդի նման իսկական, բայց մազմզուկները մնում են քիմքիդ, ոնց որ անդրոիդի չխոսկանությունն է հոգիդ քերում: Նայում է աչքերիս․ արդեն պատրաստ եմ ուղղել հայաքից թափվող հարցական նշանները:
֊ «Վիթխարին» հանիր, յոթերորդ հոդվածն է: «Ամբողջն» էլ կարող են յոթերորդի երկրորդ կետի բացառությունների տակ սղղացնել: «Ազնվական կապույտ արնահոսելը» նույնիսկ երրորդի տակ կտեղավորվի, չնայած եթե հաշվի առնենք ամբողջ պատկերդ, գուցե համապատասխանի առաջնային չափանիշներին․․․
Նուբարի մթնած դեմքը պայծառանում է վերջում: Բայց պետք չէ թողնել, որ շատ ոգևորվի, գլխին մի փորձանք կբերի:
֊ Ամեն դեպքում ավելի լավ է չասել, քան ասել կասկածով․ դե գիտես․․․
֊ Հերի՛ք է,֊ Նուբարը հետ է մղում աթոռը, կանգնում,֊ ոնց որ իսկական դատավոր լինես: Գնա դիմում գրի, հաստատ քեզ կընդունեն, կյանքդ կհեշտանա, ինձ էլ մեկ֊մեկ վիճելի կետերում կանաչ ցույց կտաս․․․
֊ Քո տեղը լինեմ՝ «ամբողջի» փոխարեն կգրեմ տեսանելի,֊ փորձում եմ հետ բերել նրան:
֊ «Տեսանելի երկի՞նք», դա՞ ինչ նորություն էր:
֊ Շնորհակալություն ցնցող հաճոյախոսության համար: Նորություն չի, հայտնի բան է, մարդու աչքն ընկալում է այն․․․
֊ Ուզում ես ասել՝ անտեսանելի երկինքներ էլ կա՞ն: Նորությունից տրամաբանորեն բխող նորություն: Չէ, դու հանճար ես: Մի օր քեզ իսկական թղթի վրա էլ կտպեն․․․
֊ Ձեռ մի առ: Կան, ի դեպ։ Ի՞նչ եղավ:
֊ «Ամպը կրիայի զրահի պես ծածկել էր տեսանելի երկինքը, բայց ճաքճքած էր ու արանքներից կապույտ էր արնահոսում»: Մռայլ է, ես ուրախ բան էի ուզում,֊ նվնվում է Նուբարը:
֊ Բայց խոստումնալից սկիզբ է,֊ ասում եմ,֊ մի քիչ էլ մշակիր, մի բան դուրս կգա: Օրինակ՝ որ իրականում հենց կրիայի զրահ էր ամպը, կամ անուն դիր ամպին, մեռնող ամպ է, ժառանգ չի թողնելու, լուծվելու է կորի անհետ մթնոլորտի խոնավության մեջ, կամ ամպին մի կողմ թող ու ամպին նայելով քայլող պողոս֊պետրոսին նկարագրիր․․․ Աղջիկ է թե՞ տղա։
֊ Ես ի՞նչ իմանամ:
֊ Բա դո՛ւ պիտի իմանաս, ես ի՞նչ իմանամ:
֊ Հավեսդ չունեմ, էսօր ոնց որ ինձ խանգարելու համար օգնես,֊ Նուբարը աթոռը քաշում է գրասեղանի մոտ, մղում սեղանի տակ՝ մինչև թիկնակը կպնի սեղանի եզրին: Ծալում է կոմպը, դնում գրպանը: Չգիտեմ ինչ ասեմ: Շատ նեղացկոտ է վերջերս, դժվար է հետը: Չեմ կարողանում գլուխ դնել հետը, չնայած ձեռքիցս եկածն անում եմ: Բայց էլ ի՞նչ անեմ: Թող գնա: Ես էլ իմ հոգսերն ունեմ: Ես էլ եմ ուզում թղթի վրա տպվելու արժանի մի բան գրել: Իսկական նոր բառերով մի բան, անբասիր: Որ ոչ ոք տեղի թե անտեղի չզրպարտի:
Նուբարը գնաց:
Ու ամեն ինչն սկսվեց Բորխեսից: Ավելի ճիշտ՝ Բորխեսի ու տեղեկատվական դարաշրջանի խաչասերումից: Եթե դրանցից մեկը չլիներ, ես հիմա ցանցամեկուսարանում նստած ինքնաարդարացնող պատմություն չէի հորինի: «Պատմությունները չորսն են»,֊ ասաց Բորխեսն ու մի ամբողջ դարաշրջան հավատաց նրան: Այսինքն՝ ստիպված էր հավատալ, թե չէ կործանվելու էր պատմությունների առատությունից: Հավատաց ու նոր սահմանադրություն մտածեց, ապրելու ձևը թելադրելու նոր ձև: Մեր դարում, երբ ամեն մեկը ամեն տեղ գրում է, գրելու չափ ու սահման պիտի սահմանվեր: Գրելը հեշտացել էր, այնքան էր հեշտացել, որ շնչելուն հավասար մի բան էր դարձել։ Ջուր խմելը, օրինակ, տեխնիկապես ավելի դժվար էր։ Թթվածին սպառողների նման գրողներն էլ սպառում էին թվային ու ոչ այնքան թվային մատչելի ու անմատույց տիրույթները, և ի վերջո ժողովուրդը հարցրեց իշխանության կարծիքը։ Ես համոզված չեմ, որ հակառակը չի եղել, գուցե իշխանությունն է հարցրել ժողովրդի կարծիքը։ Մի բան հաստատ է՝ իշխանությունն էլ էր գրում, ժողովուրդն էլ, բայց հանրաքվեին մասնակցեցին ավելի շատ չգրողներ, քան գրողներ։ Չափանիշներն ըստ Բորխեսի սահմանվեցին։ Ամեն ինչ կրկնություն է, ոչինչ նոր չի գրվում, իսկ եթե այն չորսից տարբեր մի բան ես գրում, ուրեմն հանճար ես: Դեռ ոչ ոք չի գրել, բայց փորձում են: Բոլորը փորձում են մնալ պատմության մեջ, ինչպես Բորխեսը, առաջ անցնել Բորխեսից՝ գրել հինգերորդ պատմությունը: Բայց կյանքն այդքան հեշտ չէ: Վերլուծադատները գիտեն իրենց գործը․ գիտեն՝ ինչպես բառերի տակից ու արանքից որսալ լավ մոռացված հինն ու պահանջել նորը: Նոր բառերով նոր պատմություն: Պիտանի պատմություն: Իսկ ով չի կարողանում, նրա վերջը եկել է: Բայց որքան էլ սարսափելի լինի վերջը, մենք շարունակում ենք գրել ու գրել, որովհետև առանց դրա կյանք չկա։ Համենայն դեպս, իմ ու Նուբարի համար։
Եթե ուրիշ մեկը լիներ, ուրիշ մեկն ասեր Նուբարի ասած ցնդաբանությունները, այդքան չէի անհանգստանա: Երևի կամ հաստատ ձև կանեի, որ համաձայն եմ, թե չէ կարող է մատներ: Բայց Նուբարը․․․ Նուբարի հետ ուրիշ է: Նուբարի հետ ես կարող եմ խոսել ամենակրկնված բառերով, ամենատափակ համեմատություններով: Նուբարին կարող եմ ասել ամենածեծված խոսքերը, ու նա կհասկանա։ Ամենածեծված խոսքերի տակ պահվում են ամենաթարմ նորությունները, ամենամարդկային ապրումները։ Այդ մասին քչերն են համարձակվում մտածել, նույնիսկ՝ բարձրաձայն ասել արձակ դաշտում, անջատած մարմնի բոլոր էլեկտրասարքերը։ Ավելի քչերը համարձակվում են խոսել իրար հետ այդ մասին։ Ես ու Նուբարը խոսել ենք։ Մենք գիտենք, որ անհնար է մտածել առանց հին խոսքերի, անհնար է կարդալ, գրել, սիրել՝ առանց կրկնելու նախորդներին։
* * *
Նրա հետ ծանոթացա առցանց մեմինարի[1] ժամանակ։ Նա իմ գաղտնի զրուցընկերն էր, մեմինարն էլ սովորական չէր. ոչ թե պիտի մրցեինք նոր բառակապակցություններ կազմելով, այլ՝ զույգերը պետք է առանց մեկը մյուսի գրածը տեսնելու, պատահական զուգորդությունների եղանակով ստեղծեին բառակապակցություններ։ «Ինկվիզիտորը»՝ «Շերլոկի» ազատ ծրագրային կոդով տարբերակը, կազմում էր վերլուծությունների աղյուսակը համարյա վերջինը մուտքագրողի մատնահպումը դեռ չավարտած։ Ստացված բառակապակցությունը ցուցադրվում էր խաղընկեր զույգին՝ նշումով, թե քանի տոկոս է կազմում նորարարությունը։ Միայն ամենաբարձր տոկոսով հաղթող զույգերի հորինվածքներն էին հրապարակվում։
Ինքն ու ես իդեալական հակազույգ էինք. մեր՝ պատահական կազմած բոլոր բառակապակցությունների նորարարությունը զրո տոկոս էր։ Ինքը գրել էր «սպիտակ», ես գրել էի «ձյուն», ես գրել էի «սառը», ինքը գրել էր «բևեռ», ինքը գրել էր «վազել», ես գրել էի «արագ», ինքը գրել էր «հասարակած», ես գրել էի «շոգ»։ Մինուս տոկոս էլ կլիներ, եթե ծրագիրը հումորի զգացում ունենար։ «Կարճ երկինք», «հիմար Շերլոկ», «երգել գետաձի», «կարմիր մատնահպում», «նվագել բանաձև»՝ այսպիսիք էին հաղթողների նորարարությունները։
Բայց տխրելու փոխարեն, որ ոչ մի դրական վարկանիշ չունեցանք մեմինարից, երկուսս էլ, մտքի մեջ, իրարից անկախ մտածել էինք, որ հավանաբար մի հոգի ենք՝ երկու մարմնում, որովհետև էլ ո՞նց կարող էինք այդքան կատարելապես լրացնել իրար հնաբանությամբ։ Իսկ այդ աչք ծակող հնաբանության տակ ես թաքնված ու խոր մի բան էի տեսնում, մի բան էի զգում անարտահայտելի, ծեծված ու ոչ այնքան բառերով, որ անտանելի էր երբեմն, մի տեսակ սրտիս էր նստում, մի տեսակ ճանկռտում էր ներսից․․․ Մինչև որ մի օր անցանց ծանոթացանք, հարազատ հոգիների պես գտանք իրար: Էլի չեմ կարողանում նրա մասին գրել իմ սեփական, իմ անձնական բառերով․․․
* * *
– Նստիր:
Վերլուծադատը նստում է, մինչև գրակալին դնելը հենց ափի մեջ բացում է կոմպը․ նորագույն դիզայնով, արտաքինով լրագրաթղթից ոչնչով չտարբերվող Օկտիում֊256֊ը: Մի հայացքով բացում է իմ անձնական պանակը, մի պահ, ունքերը մոտիկացնելով, նայում: Կարծես չգիտեմ, որ նախապես ուսումասիրել֊զննել֊վերլուծել֊քննադատել է ամբողջ պատմությունս ու հիմա ընդամենը ձև է բռնել: Շունչս պահում եմ․ պահը շատ է երկարում: Հայացքը գցում է վրաս․ մտածում եմ, որ մի օր էլ, մեկ էլ տեսար, այսպես մի հայացքով մարմնիս ներսը կբացի, ինչպես հիմա պանակս է բացում: Վերլուծադատը հենվում է աթոռին:
-Քո լռությունը կգործի քո դեմ, ինչպես նաև քո բառերը: Եթե չգիտես՝ ասել թե լռել, ավելի լավ է պատկերներով խոսես: Որովհետև քո բառերով կարդարանաս ու քո բառերով կդատապարտվես[2]:
Վախը սեղմում է ներսս: Ի՞նչ է դա: Հնում սիրտ կամ հոգի էին ասում, բայց հիմա, հենց հիմա, ի՞նչ է սա: Սիրտը չի մտածում, հոգին առնվազն չապացուցված բան է: Ի՞նչ է սա, այս սեղմիչ, ճանկռտիչ բանը, որ կասեցնում է ուղեղիս նեյրոնները, ասելիքս դատապարտում անարտահայտելի լռության: Լռում եմ․ ուրեմն բառեր չունեմ: Բառեր չունեմ․ ուրեմն խոսել չեմ կարողանում: Խոսել չեմ կարողանում․ ուրեմն անասուն եմ: Իմ լռությունը գործում է իմ դեմ: Վերջս եկել է:
-Բարի:- Վերլուծադատը փակում֊ծալում է թղթային գեղեցկությունը:- Լավ ես հասկանում, հարգարժան ԷմԷմՍիԵրեքՎիԻԻ, որ լռելը պատիվ չի բերում մարդուն: Ինչպես նաև ծեծված խոսքերը: Եթե չգիտես խոսել, ավելի լավ է լռես, եթե լռում ես, ավելի լավ է չլինես խոսուն, եթե խոսուն չես, ավելի լավ է չլինես, քանի որ, գիտես, տեղեկության գերիշխանության մեր պայծառ նոր աշխարհում չխոսելը համարժեք է գոյություն չունենալուն: Ուրեմն եթե չես կարող խոսել, ավելի լավ է՝ գոյություն չունենաս որպես խոսուն, ինչպես մեր վերարդիական դարաշրջանն է ընտրել: Մյուս կողմից, չխոսունությունը ընտրություն չէ, ինչպես ընտրություն չէ ծնված լինելը։ Գնա լռի, արի մոռանամ,- ասում է մեր հասարակությունը, կներես տնավարի ասելու համար, մեր ությունը: Եթե լռում ես, ուրեմն՝ մեռած ես: Խոսի՛ր:
– Նուբարն ու ես․․․- քերում եմ շուրթերիցս:
– Նուբա՞ր, ահա՛, արդեն հետաքրքիր ես դառնում, ի՞նչ նուբար, հապա, հապա՞:
– Աշնան տերևները ձմռան ճյուղերին․․․ Նուբարի աչքերը․․․ Նուբարն ու ես․․․
Վերլուծադատը սպասում է: Երևի ժամին նայեց․ ծալում է կոմպը:
-Մտածի՛ր այդ մասին, ցանցակից: Լավ մտածիր, ընտրված բառերով, գրիր, հենց վստահ լինես, որ հենց այդ էր մտքինդ, ուղարկիր ինձ: Դեռ հույս կա քո համար: Հուսով եմ՝ փշերի մեջ սերմեր չե՛մ ցանում։
* * *
Ծնկախոր ձյուն էր լեռան լանջին: Զանգապաններս լավ չէի կոճկել․ արձակվել էին: Երկինքը շատ էր կապույտ․ իմ սիրածը, որից ձյունն էլ է կապտում, մանավանդ երբ ակնոցով ես: Տերևները դեռ ծառին էին․ մրցում էին արևի հետ: Գեղեցկության մահը սառել էր նրանց մեջ․ այդ գեղեցկությունը նրանց կասեցված մահն էր: Գեղեցի՞կ էին, երբ կանաչ էին: Մի օր դեղնեցին, երբ կանաչ էին․․․ Կանաչի մահը ինչպե՞ս սկսվեց․․․ Բարձրացա ժայռին, նստեցի, գրկեցի ծնկներս: Թիկունքս կամաց֊կամաց հաճելիորեն ջերմանում էր: Ուժեղ քամի լիներ, ծառը խշխշալով թափեր տերևները, կեղևը շխշխկալով պլոկվեր ու իջներ վրաս: Նրա աչքերի գույնով տերևները, նրա աչքերը․․․ Տերևները կթափվեն մի օր, գարնան դեմ, կլուծվեն ձյան ու հողի մեջ, գարուն կդառնան, կանհետանան: Նրա աչքերը կխամրեն մի օր, տերևների պես կկծկվեն, խորշոմած կանցնեն հողի տակ: Մի օր նա կմեռնի, մի օր ես կմեռնեմ, մի օր այս ամենը երևի իմաստ կստանա: Ի՞նչ եմ անում ես այս քարի վրա, այս ձյուների մեջ, այս գույների խավարը երազելով․․․ Պիտի գործնական լինեմ, պիտի ճիգ անեմ գործելու, անելու, աշխարհը ինձնով լցնելու: Բայց նստել եմ աշնան մոռացած այս ծառի տակ, այս սառը օդի մոլեկուլներից մոլորվա՞ծ, նստել֊մտածում եմ նրա աչքերի ու տերևների կապի մասին, ամենամեծ մեղքն եմ գործում՝ ոչ մի բան չեմ անում, գոնե չեմ մտածում, գոնե ճշգրիտ բառեր գտնելու մասին չեմ մտածում․ նստել ու նայում եմ ձմռան իշխանության տակ իրեն կորցրած այս աշնանային ծառին, այս ծառին, որ ոչ անուն ունի, ոչ նույնականացման համար, ոչ կարող է մտածել բառերով, ոչ կարող է տպագրվել թղթի վրա․․․ ախր ի վերջո սրա վերջն էլ թուղթ դառնալն է՝ եթե գտնվի վրան տպելու արժանի մի բառակույտ․․․ Չգիտեմ՝ ինչու եմ այսպես, չգիտեմ՝ ինչ եմ անում: Ամեն մի ծառի տերևի մեջ էլ արդեն նրան եմ տեսնում․ որտե՞ղ թաքնվեմ, անհետանամ, որտե՞ղ պահեմ իմ լռությունը:
* * *
– Մահվան գեղեցկությունը աշնան տերևներում: Աշնան տերևները մահվան պես գեղեցիկ են: Ինչո՞ւ: Մահն այլանդակ բան է: Մահը բառեր չունի, մահը հակամարդկային է: Հակամարդկայինը կարո՞ղ է գեղեցիկ լինել: Եթե մարդը չլիներ, գեղեցկությունը կլինե՞ր: Եթե գեղեցկությունը չլիներ, մարդը կլինե՞ր: Մարդը ի՞նչ կաներ առանց գեղեցկության: Գեղեցկությունն ի՞նչ կաներ առանց մարդու:
Նուբարն աչքերը չռում է վրաս: Չի խոսում: Դեմքը լարված է, հայացքը՝ անորոշ:
-Ի՞նչ է գեղեցկությունը,- հարցնում է վերջապես: Այդքան ժամանակը Օկտիում-128-ին կհերիքեր 1 Տբ պատկերների վերլուծության հիման վրա մի վեպ գրելուն:
Աչքիս առաջի առաջին գեղեցկությունը հիմա Նուբարի աչքերն են: Բայց հո չե՞մ ասելու:
-Գեղեցկությունը․․․ գեղեցկությունը մի բան է, որի մեջ մոռանում ես քեզ:
Նուբարի աչքերն ավելի են կլորանում:
-Ուրեմն գեղեցկությունը մահվան նման մի բա՞ն է:
– Ի՞նչ նկատի ունես:
-Դե, ես ինձ ե՞րբ կարող եմ մոռանալ: Երբ որ մեռնեմ:
– Ուզում ես ասես, որ գեղեցկությունը մա՞հն է:- Տրամադրությունս փչացավ: -Բայց ես նոր ասացի, որ մահն այլանդակ բան է:
– Բայց դու հակառակն էլ ասացիր: Դու ասացիր, որ աշնան տերևները մահվան պես գեղեցիկ են, բայց մահն այլանդակ բան է:
Տրամադրությունս ավելի փչացավ։ Նուբարն ու ես անհամատեղելի ենք:
-Իսկ եթե գրես՝ գեղեցկության մահը աշնան տերևներո՞ւմ․․․
– Գեղեցկության մահը աշնան տերևներում․․․ դու կախարդ ես, Նուբար: Դու իմ միտքն ես, իմ երկրորդ եսը․․․
– Լավ, լավ:֊ Նուբարը ժպտում է, բայց թևերը ծալեց թիկունքի հետևում ու հաստատ գիտեմ՝ լարված սեղմում է մատները, թաքուն:- Հետո՞:
– Հետո՜․․․ սպասի․․․ Գեղեցկության մահը աշնան տերևներում․․․ Նուբար, կներես, բայց ես պիտի մենակ․․․
– Հասկացա:- Նուբարը ծալում է կոմպը: Գնացի: Չխանգարեմ ստեղծագործական երկունքդ․․․ թե՞ չխաթարեմ․․․ թե՞ չխանդեմ․․․
Ոնց որ նեղացավ մի քիչ, բայց ոչինչ: Կարևորը՝ հիմա գրեմ, հետո մնացածը հետո կհարթենք․․․ Նուբարը չի նախանձում, չի գոռոզանում, չի չարանում․․․ ուրախանում է ճշմարտության հետ․․․ ամեն բան հավատում է, ամեն բանի համար հույս ունի, ամեն բանի համբերում է[3]․․․ Ինձ նման չի: Կամ էլ շատ նման է, չգիտեմ:
* * *
Նուբարը քանի օր է՝ անհետացել է: Աշնանը նա հաճախ է անհետանում։ Ցանցային վարչությունից արձակուրդ էր ուզում վերցնել․ մտածեցի, որ երևի դա է: Անջատել է բոլոր սարքերը, անտեսանելի դարձել, գնացել իր դաշտերը, երևի: Նստած իր սիրած քարին, ծնկները գրկած, իր սիրած ծառին է նայում հիմա, ո՞վ գիտի։ Ո՞նց իմանամ, եթե ոչ մի ցանցի կպած չի։ Նեղվեցի․ ինձ էլ ասեր, հետը գնայի: Իրար հետ պառկեինք ծառի տակ, նայեինք տերևների մեջ իջած երկնքին: Կարդայի նրան «Գեղեցկության մահը», լսեր ու ժպտար իր գեղեցիկ, գեղեցիկ աչքերով: Տափակություններ ասեինք ու ծիծաղեինք ու չմտածեինք, որ ոչ մի տեղ ոչ մի արժանի բան չենք գրել: Կարոտից խեղճացած ու ոգևորված՝ միացրեցի չվերահսկվող ցանցադիտակը, մտա Նուբարի էջ:
Խելքը գցե՜լ էր լրիվ։ Մեր դարում՝ նման միամտությո՜ւն: «Ազատ մեմեբլոգիայում» հրապարակել էր ամեն ինչ: Աննասո՜ւն: Կբռնեն ախր, կբռնեն: Նուբար, Նուբար, հիմա ես որտեղ թաքնվեմ: Անջատեմ ինչ կա֊չկա, ո՞ւր գնամ, ո՜ւր գնամ:
Միկրո-ուսապարկը թևիցս կախ քարշ տալով՝ մի կերպ բացեցի հետնամուտքի դուռը, զննեցի դրսի կասկածելի լռությունը։ Դուռը փակելիս ցնցվեցի գլխիս, ուսերիս իջնող անծանոթ զգացողությունից, վեր թռա ձեռքերիս, թևերիս հանկարծակի հայտնված գալարուն լարերը զգալով։ Հասկացա։ Մինչև հասկանալս արդեն բռնված էի սիլիկոնե հեզաճկուն ցանցով։ Վերևից հայտնում էին, որ ունեմ խոսելու և լռելու իրավունք, և խոսքս ու լռությունս կօգտագործվեն իմ դեմ։ Մեկը թիկունքիցս ասաց, որ երկուսն էլ նույն ցանցով են բռնվել։ Ի՛նձ չէր ասում։
* * *
Վերլուծադատը լայնակի ժպտում է՝ բացելով սպիտակէմալ ատամները, մի պահ նմանվելով անտիկ մոզիլլայի պանդային[4]: Բարի ու վտանգավոր մեկտեղ։ Սովորական պատկեր։
֊ Լավ ես մտածել քո այդ Նուբարին,֊ կրծողի սուր շուրթերը թափահարելով՝ գլխով է անում,- այնքան լավ ես մտածել, որ պատումի այլասերությունը երկրորդ պլան է նահանջում: Ստորագրիր, ու ես կներկայացնեմ ներման հանձնաժողովին:
Ներսս ցավում է, ո՜նց է ցավում:
֊Մտածե՞լ․․․ բայց ես գրել եմ միայն ճշմարտությունը, և ոչինչ բացի․․․
-Անշո՛ւշտ, այո՛, իհա՛րկե: Ցանկացած գրվածք ճշմարտություն է, այլապես ի՜նչ իմաստ կունենար գրելը: Դու ուզո՞ւմ ես փրկվել, թե՞ չէ: Ուրեմն ընդունիր, որ լավ ես մտածել այս պատմությունը:֊ Հայացքով բացում է պատմությունը՝ մի պահ աչքերը կտրելով աչքերիցս:- Զուր չէ, որ հույսեր էի կապում քո հետ: Չնայած ակնհայտ անբարոյականությանը՝ քո պատմության մեջ խրատ կա, որ դաս կլինի ապագայի ու ներկայի բոլոր գրողների համար: Գուցե նաև անցյալի․․․ Բոլորը կհասկանան:
– Բայց Նուբարն ու ես․․․ Նուբարի դատը, «մեմեբլոգիան», նրա խոստովանություննե՜րը․․․ ինձ արգելափակել են, որ չկարդամ, բայց․․․
– Այո,֊ կրկին ժպտաց կարմիր պանդան,֊ հանրությունն արդեն տեղեկացված է, որ դու արտակարգ սրամիտ ստեղծարարությամբ հանդես ես եկել քո պատմության հերոսի անունից: Ի՞նչ եմ առաջարկում՝ ներում ու փառք Նուբարին գրական հակահերոս դարձնելու դիմաց: Մեր ընթերցողներին խոստացել ենք, որ քո անկրկնելի պատմության լրիվ, ավարտուն տարբերակը կհրապարակվի հաջորդ «Նորագիրում»: Հասկացար՝ ինչ եմ ասում: Լավ ես մտածել: Խրատական: Մեծ նպատակների համար երբեմն արդարացվում են փոքր միջոցները: Բացի այդ, քո Նուբարն իսկական անասուն էր, կներես: Մեր դարում, երբ ինքնասպան լինելու կատարելագործված այսքան միջոցներ կան, երբ ինքնասպանին, որպես վերջին ցանկություն, թույլատրված է ասել ու գրել ամեն ինչ, ամենատափակ կրկնությունները, նա մեռավ առանց մի բառ թողնելու․․․
Այս պահին ես ուշաթափվել եմ ամենավատ պատմությունների ամենատափակ հերոսների նման:
* * *
– Ինչպե՞ս ես քեզ զգում,֊ հարցրեց վերլուծադատը: Իսկական հոգատար ձայնով: Տեսնես է՞լ ում պիտի զգայի ինձնից բացի։
– Ոչինչ։
-Հասկանում եմ, որ նոր ես ապաքինվել, բայց եթե չխոսես, լավ չի լինի, գիտես հետևանքները: Ես պաշտոնապես ներողություն եմ խնդրում, եթե կոպիտ եմ եղել․ իսկապես կարծում էի, որ գիտեիր, թե ինչ ավարտ էր նախատեսել Նուբարն իր համար: Մյուս կողմից, եթե չգիտեիր էլ, կարող էիր գլխի ընկնել․ այդ խայտառակ տափակաբանությունները հրապարակելուց, ձեր անձնական այլասերված խոսքերն ու կապը հանրայնացնելուց հետո նրան այլ բան չէր մնում՝ աներ․․․ Կամավոր ինքնասպանությունն իսկապես ճիշտ լուծում էր: Այն նաև քեզ հնարավորություն կտա պատվով դուրս գալու ստեղծված իրավիճակից: Լսիր:
Ես շատ էի ուզում ուշաթափվել, բայց չէի կարողանում:
-Դու գիտես, որ պատմությունները չորսն են․ բոլորը գիտեն, երեխան էլ գիտի: Հասկանում ես նաև, որ Նուբարն իր հակամարդկային քայլով հեղինակազրկում է մեր սահմանադրությունն ու կասկածի տակ է դնում «Եթե նոր ասելիք չունես, լռիր» անկյունաքարը: Իր այդ քայլով նա նաև դատապարտել է քեզ կամ կամավոր ինքնասպանության կամ հարկադրական սպանության: Բայց մենք քեզ փրկվելու հնարավորություն ենք տալիս: Գրիր՝ ինչպես որ եղել է, պատմիր Նուբարի մասին որպես չգրված պատմություն, իսկ մենք կմոռանանք, որ պատմում ես իրականությունը: Ոչ ոք չիմանա, բայց բոլորը կպատկերցնեն, թե ինչ ահավոր բան կլիներ, եթե իրական լիներ: Ժամանակի ընթացքում դու էլ կմտածես, որ իրական չէր, որ քո հորինածն էր: Պատկերացնո՞ւմ ես՝ ինչ հզոր բան ես գրելու:
* * *
Չորս ընտրություն ունեմ․ չորս շրջան:
Առաջին պատմությունը կամ շրջանը՝ պաշարված քաղաքը և նրա պաշտպանները: Հենց այդպես էլ կա, ես ու Նուբարի հիշատակը հիմա նրանց ձեռքում ենք, ու ես պիտի փորձեմ պաշտպանել մեզ: Նրանք չեն ստանա իրենց ուզածը, ես կմեռնեմ իմ Նուբարի համար: Բայց այստեղ մի չլուծվող հանգույց կա. քաղաքը դատապարտված է։ Նույնիսկ եթե դիմադրեմ, կործանվելու ենք։ Իմ հարցը կփակեն, ինչպես Նուբարինը, իմ պատմությունը կվերապատմեն՝ ինչպես որ կուզեն։ Այս պատմությունը պատմեմ՝ նույնն է, թե անցյալը գուշակեմ։
Երկրորդ պատմությունը կամ շրջանը․ վերադարձը: Ես նրանց ձեռքում եմ և ուզում եմ վերադառնալ տուն, վերադառնալ հասարակություն: Նուբարը մեռած է, եղածը եղած է, պետք է առաջ գնալ: Բայց արդյունքում ո՞ւր եմ գնալու: Վերադառնալու համար ես պիտի պատմեմ նրանց ուզած պատմությունը, ա՛յն պատմությունը, որ նրանք արդեն պատմել են ինձ։ Սա էլ է նման անցյալը գուշակելուն։
Երրորդ պատմությունը կամ շրջանը․ որոնումը: Ես որոնում եմ այն պատմությունը, որի համար արժեր ապրել, որի համար արժեր նույնիսկ ինքնասպան լինել: Որի համար արժեր ճանաչել Նուբարին, ճանաչել ցավը: Որի համար ինձ կներեն: Բայց ո՞րն է այդ պատմությունը։ Դա հենց իմ կյանքն է, հենց ներկա պահն է. ես հենց դրա մեջ եմ ապրում։ Այդ պատմությունն ինքն է գտել ինձ. ես որոնում եմ մի բան, որի մեջ եմ հիմա։ Այս պատմությունը պատմելը նման է ներկան գուշակելուն։ Ես հո հիմա ներկան չե՞մ գուշակելու։
Չորրորդը․ զոհաբերությունը: Ես զոհաբերում եմ ինձ, որ փրկեմ Նուբարի հիշատակը: Բայց ես չեմ կարող փրկել Նուբարի հիշատակը, եթե նույնիսկ զոհաբերեմ ինձ։ Նրանք, միևնույնն է, կգրեն պատմությունը թեկուզ իմ անունից, թեկուզ ինձ հերոսացնելով։ Նուբարի կերպարը ամեն դեպքում նրանց ցանկությամբ է կերտվելու։ Նրանք գիտեն՝ ինչ են անելու, նրանք գիտեն՝ ինչ է լինելու։ Այս զոհաբերությունը նման է ճակատագիրը իրականացնելուն։ Իմաստը որոշված է, նպատակը որոշված է, գալիքը որոշված է։
Ելք չի մնում։ Ես զոհաբերում եմ Նուբարի հիշատակը, որ փրկեմ ինձ: Նուբարը իմ հորինած կերպարն է, իմ խամաճիկը: Ես եմ ստեղծել նրան, տվել անուն ու համար, բնակեցրել ցանցում, նրա անունից հորինել տափակաբառ այլասերություններ ու հրապարակել: Ես դա արել եմ մի նպատակով՝ մարդիկ հասկանան, որ նման արարքներն իրենց արժանի պատիժը կունենան: Նուբարին կմոռանան, կջնջեն նրա ամեն ինչը: Կապրի Նուբարի մասին իմ պատմությունը՝ որպես Չորրորդ Շրջանի վերապատում: Ինձ կտպեն թղթի վրա, իմ Նուբարը կդառնա մատով ցույց տալու հակահերոս, կերպար, որին պետք չէ նմանվել: Իսկ ես՝ իմաստուն գրող, որը այլասերությունը պատկերելով՝ հեռու է պահում մարդկանց գայթակղությունից:
Եթե ես չգրեմ նրանց ուզած իմ պատմությունը, նրանք կգրեն իմ անունից։ Ուրեմն ե՛ս կգրեմ։ Ինչպես հորինեցի Նուբարին ու անասունի մահով սպանեցի նրան։ Կգրեմ, որ չհիշեմ գեղեցկության մահվան մասին ու չդատապարտվեմ անասուն մնալու:
Պատմությունները չորսն են: Հինգերորդը պատմելու անզորության հետևանքով ես պատմում եմ չորրորդը։ Բայց չէ՞ որ ոչ ոք չի իմանալու, որ ես զոհաբերել եմ Նուբարին։ Իմ տեսանկյունից է սա չորրորդ պատմությունը։ Բոլոր մյուսների համար լինելու է… ո՞րերորդը։
[1] Մեմինար՝ «վեբինար» (վեբ+սեմինար) բառի նմանությամբ, «մեմ» () բառից։ Մեմը (meme), ըստ անգլերեն վիքիպեդիայի, գաղափար է, վարք կամ ոճ, որը անձից անձ է անցնում որևէ մշակույթում։ Համացանցում տարածում ունեն ինտերնետային մեմերը։
[2] Համեմատիր Մատթեոս 12։32-33. «Բայց ասում եմ ձեզ, թէ մարդիկ իրենց խօսած ամէն դատարկ բանի համար դատաստանի օրը հաշիւ պիտի տան, 33որովհետեւ՝ քո խօսքերով պիտի արդարանաս եւ քո խօսքերով պիտի դատապարտուես»։
[3] Ա Կորնթ., 13։4-8
[4] Կարմիր պանդան, որի այլընտրանքային անունով (firefox) կոչվել է Mozilla Firefox ընկերությունը։
