Աղջիկը աշխատում է խանութում, օրը 10 ժամ, ստանում է 100 հազար դրամ աշխատավարձ, այսինքն մոտ 200 դոլար: Բուռն կերպով մասնակցել է սիրո և համերաշխության կոչվող հեղափոխությանը, բայց հեղափոխությունը նրան 0 սեր և 0 համերաշխություն է բերել։ Հազիվ լումա-լումա հետ է գցել մի փոքր գումար, որը ամբողջությամբ 400 հազար դրամ, ծախսելու է վիրահատության վրա։ Ոտքերի հիվանդությունը սրվել է երկար ժամանակ կանգնած աշխատելուց։

Հետհեղափոխական ժամանակաշրջանում առևտուրը կտրուկ անկում է ապրել, և գործատերը նրա աշխատավարձը 15տոկոսով իջեցրել է: Այժմ ստանում է 85 հազար դրամ։ Գրեթե ստրկական աշխատանք։  Իսկ երբ խանութից ապարանք են գողանում, աղջիկներն են պարտավոր գումարը վճարել։ Իսկ խանութը թանկ ապրանքներ է վաճառում։ Բայց նա դողում է իր աշխատանքի վրա, որ կորցնի ինչպե՞ս է ապրելու։

Շատերը ավելի ցածր գումարով են իրենց գոյությունը պահում՝ 80-60 հազար աշխատավարձով: Ստրուկ որ պահեին կացարանի ու կերակրելու համար ինչքա՞ն կծախսեին։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը երեկ Աստանայում հայտարարեց.
«Մարդիկ հին իներցիայով ասում են աշխատանք լինի աշխատենք: Որտեղ գնում եմ, ասում են աշխատանք լինի աշխատենք, հետո հարցուփորձ ենք անում, հիսուն մետր էն կողմ աշխատանք կա թափուր, և սեփականատերը ասում է 4 տարի ա ես չեմ կարում 2 մարդ ընդունեմ աշխատանքի, որովհետև մարդիկ չեն գալիս աշխատելու: Ինչի՞ չեն գալիս աշխատելու, որովհետև աղքատության նպաստ են ստանում, որովհետև մտածում են՝ երբ որ աշխատեն, էդ աղքատության նպաստից կզրկվեն: Մարդիկ իրենց կովերին մորթում են, որ աղքատության նպաստ ստանան։ Հեռուստացույց չեն առնում, որ աղքատության նպաստ ստանան։

350 հազար մարդ Հայաստանում աշխատում է, և դա բաժանվում է 800.000 մարդու մեջ։ 800 հազար մարդ պահանջում է այդ 350 հազար մարդուց՝մեր նպաստը լավացրու, մեր առողջապահությունը ձրի դարձրու, մեր ճանապարհները կառուցի, մեր թոշակները բարձրացրու, մեր աշխատավարձերը բարձրացրու։ 350.000 մարդ ճռռում ա, 800.000 մարդ ուզում ա որ ավելի շատ ճռա»։

Եթե հեղափոխությունը գաղափարական է լինում, ապա Հայաստանում ոչ թե հեղափոխություն է եղել, այլ խաբեությամբ, մարդկանց սրտերը մանիպուլացնելով՝ իշխանության զավթում, քանի որ խնդրեմ, նույն Նիկոլ Փաշինյանի գաղափարները ասում էր Սերժ Սարգսյանը մի տարի առաջ.

«Արդեն բավական է, հասկանում եք, պետությունը ի վիճակի չէ բոլորի սոցիալական խնդիրները լուծել: Մարդ եթե ուզում է լավ ապրել` պետք է աշխատի: Եթե առավոտից երեկո նա պատրաստ չէ աշխատելու, ուրեմն միշտ վատ է ապրելու, միշտ նախանձելու է ուրիշին, միշտ բամբասանքներն առաջին տեղն է դնելու և իրեն թվալու է, որ ամբողջ Հայաստանում բոլորը գող են ու միայն ինքը գող չէ, դրա համար վատ է ապրում» 09.12.2017:

Նիկոլ Փաշինյանը սովորական լիբերալ չի, նա աջ է, աջ ծայրահեղական, սեփականատերերի դասակարգի քաղաքական ներկայացուցիչը, էնքան աջ, որ նույնիսկ 20-30-40-50 տարի աշխատանքային ստաժ ունեցող թոշակառուի չնչին թոշակն է աչքը ծակում, հեգնում է չունևոր մարդու առողջություն ունենալու բնական ցանկությունը, նրա համար մարդու կյանքը մերսեդեսի շարժիչ է. փող ունես, կունենաս, չունես՝ ոչ ոք պարտավոր չի քո հանդեպ համերաշխ ու սիրով լինել։

Փաշինյանը աջ գաղափրներով նախորդներից էլ այն կողմ գնաց. դեռևս Հայաստանում միջին ու խոշոր բուրժուաները բարձրաձան չէին ասում՝ ես ինչի՞ հարկ տամ, որ ուրիշը պարապ նստի, նպաստ ստանա, չէին ասում, քանի որ աշխատավարձ ու նպաստ ստացողները հիմնականում սոցիալական նույն խավին են պատկանում և միայն փոքր տոկոսն են բարձր վարձատրվում: Նա քանդում է այս դասկարագերի մեջ եղած լուռ համակեցությունը, և ընդհանարպես, այն երերուն հանրային համերաշխությունը, որը դեռ ամբողջությամբ չէր ոչնչացրել կապիտալիզմը։ Նա նոր սևեր ու սպիտակների սահմանագիծ է քաշում, ուր սպիտակներն են բարձր եկամուտներ ունեցողները, իսկ սևերը հարստանալու մրցացավազքից դուրս նետվածները, նա քարոզում է անտարբերություն և եսասիրություն, քարոզում է՝ հարուստներ, սխալ է օգնելը, կարեկցելը, համերաշխ լինելը վատ ապրող հայրենակիցների նկատմամբ, նրանք իրենք պետք է իրենց գլխի ճարը տեսնեն։ Եվ վերջապես սա մտքի սնանկության արտահայտություն է, որ տնտեսական ծրագրերի բացակայությունը լցնում է Հանրապետության բնակաչության կեսին մեղադրելով(բնակչության մեծ մասը վարչապետի «ճռռացողների» հույսին չի, դրսում ճռռացող հարազատներից տրանսֆերներ են ստանում)։

Արդեն կենսական անհրաժեշտութուն է ընչազուրկներներին, քիչ միջոցներ ունեցողներին միավորող դասակարգային գիտակցություն, որ ստեղծեն իրենց քաղաքական ուժը, իրենց պետությունը, իսկ գոնե այս փուլում չխաբվեն իշխանատենչ մարդու սիրո ու համերաշխության սուտ լոզունգով։

ֆրանսերեն

Un texte de Vahan Ishkhanyan publié le 09/11/18 en arménien et traduit vers le français. Il s’agit d’un point de vue critique qui se fait rare sur la politique économique du Premier Ministre arménien Nikol Pashinyan, et sur l’idéologie néolibérale qui l’accompagne.

” Nikol Pashinyan est arrivé au pouvoir grâce à 800 000 personnes qu’il a qualifié dans un premier temps de « fiers citoyens », pour finir par les traiter de « parasites ».

La jeune femme travaille 10 heures par jour dans une boutique et touche 100 000 dram(1)- soit 200 dollars- par mois. Elle a participé très activement à la révolution dite « de l’amour et de la solidarité », mais d’amour et de solidarité, la révolution ne lui en a nullement rendu. C’est tout juste si elle a réussi à mettre de côté une pauvre somme d’argent – 400 dram en tout – qu’elle destine au règlement des frais d’une opération des pieds – sa maladie s’accentue cependant, à force de travailler debout.
Dans la période postrévolutionnaire, l’activité de l’entreprise a sévèrement chuté et le patron a réduit le salaire de la jeune femme de 15%. Désormais elle touche 85 000 dram. C’est quasiment de l’esclavage. Mais l’idée de perdre son emploi la terrifie, car comment ferait-elle pour survivre alors ?
Beaucoup d’autres assurent leur existence au moyen d’un revenu moins conséquent – 80 à 60 000 dram par mois : pour entretenir, loger et nourrir un esclave, cela ne coûterait pas plus à un patron.

Le premier ministre Nikol Pashinyan a déclaré hier à Astana(2) : « Fidèles à une passivité depuis longtemps assimilée, les gens nous disent « donnez-nous du travail, on travaillera ». Partout où je vais, j’entends dire « donnez-nous du travail, on travaillera » ; et puis en menant l’enquête, j’apprends qu’il y a des postes vacants à 50 mètres de là ; le propriétaire me dit « ça fait quatre ans que je cherche à embaucher deux personnes et que je n’y arrive pas parce que personne ne se présente à moi pour postuler.». Pourquoi est-ce qu’ils ne se présentent pas ? Parce qu’ils touchent des allocations contre la pauvreté, parce qu’ils se disent que s’ils travaillent ils seront privés de ces aides. Des gens égorgent leur bétail pour toucher l’allocation contre la pauvreté. Ils n’achètent pas de poste de télévision pour toucher l’allocation contre la pauvreté. Il y a 350 000 personnes qui travaillent en Arménie et la richesse qu’ils produisent est répartie entre 800 000 personnes. Ces 800 000 attendent des 350 000 premiers qu’ils augmentent leurs allocations, qu’ils rendent le système de santé gratuit, qu’ils construisent des routes, qu’ils augmentent leurs retraites, qu’ils augmentent leurs salaires. Il y a 350 000 personnes qui triment et 800 000 qui veulent qu’ils triment encore plus. »

Si une révolution se fonde sur des bases idéologiques, alors ce n’est pas une révolution qui a eu lieu en Arménie, mais une spoliation du pouvoir réalisée au moyen de supercheries et de chantages affectifs; car il y a de ça un an, Serge Sarkissian proférait les mêmes idées que celles de Nikol Pashinyan : « Comprenez que c’en est assez ! L’Etat n’est pas en mesure d’apporter des solutions aux problématiques sociales de chacun. Quiconque veut avoir une bonne qualité de vie doit travailler. S’il n’est pas prêt à travailler du matin au soir, il mènera constamment une existence difficile, jalousera sans cesse les autres, alimentera sans cesse les commérages, et finira par se convaincre par croire que mis à part lui-même, il n’y a que des voleurs en Arménie, et que c’est pour cette raison qu’il mène une existence difficile. » (9/12/2017)

Nikol Pashinyan n’est pas un libéral comme les autres, c’est un homme de droite, d’une droite extrême(3) – qui se fait le représentant politique du patronat. Tellement à droite, que ce qui attire son attention en premier c’est la toute petite somme que touche un retraité ayant 50 ans d’expérience professionnelle derrière lui ; tellement à droite, qu’il est capable de railler la banale aspiration de tout démuni à se maintenir en bonne santé. Pour lui, l’existence d’un individu s’apparente à celui d’un moteur de véhicule (4): tant mieux pour ceux qui ont des ressources ; pour ceux qui n’en ont pas, personne ne se verra obligé de se montrer tolérant et aimant à leur égard.
Dans sa droitisation, Pashinyan va plus loin que ses prédécesseurs, car jusqu’alors en Arménie, la petite et la grande bourgeoisie ne s’était jamais permise de demander explicitement : « Pourquoi paierai-je des taxes pour que d’autres touchent des aides sans fournir aucun effort ? ». En effet, les allocataires et les salarié.e.s forment essentiellement une même couche sociale et seule une petite partie d’entre eux/elles sont bien payé.e.s. Pashinyan brise cet accord tacite qui existe entre les différentes classes sociales, et plus globalement, la fragile harmonie sociale que le capitalisme n’a pas encore fini d’anéantir. Il esquisse une nouvelle distinction entre bons et mauvais, où les bons sont ceux qui bénéficient d’une haute rémunération, et les mauvais ceux qui ont été éliminé du jeu de l’ascension sociale. Il prône le détachement et l’individualisme, il prêche aux riches qu’il n’est pas raisonnable de venir en aide aux compatriotes en difficulté, de compatir à leur sort et d’être solidaire avec eux, et que c’est à ces derniers de trouver les solutions à leurs problèmes.
Et pour finir, faire de la moitié de la population de la République arménienne le responsable de cette situation pour pallier à l’absence de programme économique ne traduit-il pas une défaite idéologique ? [Car cette partie de la population ne compte pas, en réalité, sur « ceux qui triment » – pour paraphraser le Premier Ministre – pour subsister, mais survit grâce aux économies de leurs proches, qui eux, triment à l’étranger.]

Il est désormais d’une importance vitale qu’advienne une conscience de classe qui unisse ceux et celles qui n’ont rien et ceux et celles qui ont peu ; qu’ils et elles construisent leur propre force politique, et in fine leur propre Etat. Et à tout le moins, ne se fassent pas avoir- pour le moment -par les mots d’ordre trompeurs à propos d’amour et de paix, que professe un homme avide de pouvoir.”

(1)La monnaie nationale

(2)Capitale du Khazakhstan – le 8/11/2018.

(3) La traduction est délicate : il ne s’agit ni de la notion d’extrême droite, ni de celle de droite extrême. L’auteur ne parle ici que de la politique économique de Pashinyan qu’il estime être extrêmement à droite, autrement dit extrêmement libérale. On pourrait dire « ultralibérale ».

(4)Autrement dit, d’une vulgaire machine. Si j’ai de l’argent pour acheter de l’essence, le véhicule peut fonctionner.

Ճակատի լուսանկարը՝ 2018թվի հոկտեմբերի 2֊ի ցույցը Ազգային ժողովի դիմաց։ Լուս՝ Նազիկ Արմենակյանի