Գրիգոր Պըլտեան

  • լուսանկարը՝ Նազիկ Արմենակյանի

Փոխան կենսագրութեան Ինչպէ՞ս գրել հետզհետէ աւելի ազատ, աւելի անկաշկանդ, աւելի մօտիկ էականին։ Հարցում՝ որուն կը ջանամ մնալ հաւատարիմ։ Առաջին տարիներուն (Պէյրութ 1965) թերեւս պէտք եղաւ որ գրել սորվիմ, հնարաւորին չափ։ Որքան յամառիմ սորվիլ, կ՝անդրադառնամ, որ տակաւին ոչինչ գիտեմ։ Այդ թուականէն մինչեւ երէկ հրատարակուածը կ՝ուզեմ մոռնալ։ Պերճանք է – եթէ ոչ ինքնահաճութիւն – ժամանակ վատնել նայելու համար անցեալի Մեդուսային։ Հարիւրաւոր էջեր գուցէ կազմեն գրական փորձառութիւն մը, որ կը կոչուի բանաստեղծութիւն, քննադատութիւն, ուսումնասիրութիւն, գեղարուեստական արձակ, սակայն չ՝ուզեր սահմանափակուիլ որեւէ գրական սեռի սահմաններուն մէջ։ Գրելը անկասկած զգալ-մտածել-լեզուել մըն է։ Եւ այդ մակարդակին բոլոր գրածներս կու գան նոյն յայտարարին կամ կը մեկնին նոյն կիզակէտէն։ Փորձառութիւնը շեղանցք մը չէ՞։ Յաջորդին՝ 2006ին, յուսամ՝ գեղարուեստական արձակի նոր հատոր մը՝ «Երկուք»ը, ապա Մանտրաներու նոր շարք մը, արդէն պատրաստ, վերջապէս՝ փոքր արձակներու գիրք մը, այն մէկը, որ տարիներէ ի վեր կը ձեւաւորուի «Ընդառաջում» անունին տակ, գրուող երբեմն-երբեմն, ըստ պէտքի եւ ըստ դէպքի։ Փարիզ, Պէյրութ, աշխարհը, ոչ մասնաւորաբար Սփիւռքը, ոչ մասնաւորաբար Հայաստանը։ Տեղ, մտածում, արուեստ, բազմատեսակ, բազմամակարդակ, մերթ ժամանակակից, մերթ ժառանգուած մտահոգութիւններ։ Էջեր՝ որ պիտի գրեմ այնպէս ինչպէս պիտի գրէի ուրիշ լեզուով, ուրիշցած հայերէնով, որ Երեւանի մէջ ինչպէս այլուր վարժ չեն լսելու կամ արդէն պատրաստ են թաղելու։ Բայց չե՞մ գրած ուրիշօրէն, ըսենք ուրիշերէն, երեւակայական ուրիշի մը համար։ Չեմ փարած սա կամ գաղափարախօսական հոսանքին եւ կը փորձեմ պահպանել գրագէտի անկախութիւնս նոյնիսկ «ազգային կոչուած» հարցերու մէջ։ Գրողը հայելի-դիտորդ մը չէ, քննադատ-ոսպնեակ մըն է՝ թերեւս աշխարհին հանդէպ եւ մեր՝ եթէ ի հարկէ մենք ալ աշխարհին մէջն ենք եւ ոչ անոր քովը։ Յամենայն դէպս՝ ոչ մէկ ցանկութիւն «խելօքնալու», գռեհկանալու, դառնալու պէտք եղածէն աւելի «իմաստուն» եւ ծառայելու «հայ գրականութեան», որ, ի դէպ, կը պատկանի ոչ ոքի, ոչ լրագրողներուն, ոչ միութիւններուն, ոչ ծիրանաւոր պրոֆեսորներուն։ Ամեն գրող գրականութիւնը կը սկսի առանց աւարտելու, ի վերուստ, կամ ի վարուստ։ Սակայն, նոյն ատեն, երբեք չի բնակիր լեզուով կառուցուած հանգստաւէտ տան մէջ։ Ըսած եմ անգամ մը. գրել կը նշանակէ ըլլալ դուրսը։ Ահա դուրսը՝ հինգերորդ յարկի աշնանամուտը, միջերկրականեան թուփերով, փարիզեան խոնաւ արեւմարով, մետրոյի անընդմէջ դղրդիւններով։ Փողոցէն հեռատեսիլի շատաբան խօսնակը կը գուժէ չես գիտեր քանի հազար աղէտեալ, քանի հազար անգործ, ի՞նչ ոճիր, ի՞նչ արկած, օճառի, մեքենայի, ֆաստ ֆուտի ճեպընթաց ծանուցումներու շարքին։ Ինչպէ՞ս դադրիլ ըլլալէ իր ժամանակի մարդը։

Բնագրեր

ՄԱՆՏՐԱ ԽԸ

բայց կրնա՞ս ըլլալ միայն անոնց համար որ ունին ոչ ոք ու պիտի ծածկեն քեզ իրենց պատանքով
Գիրքը կը պատմէ «անապրելի հաւաքականութիւն» մը, ինչպէս կը գրէ Տիւրաս եւ կ՚ըսէր Պլանշօ։ Հաւաքականութիւն մը, ուր կան խենթութեան ու խելօքութեան սահմանին կեցող մայրը, կիրքէն անդին, դաժան ու նոյն ատեն...

Մեծցար, մարմին առիր, բանտարկեցին քեզ թափանցիկ պատի ետին։ Քողարկուեցար։ Յետոյ մեռար։ Կարելի՞ է բացայայտել, այնքան սուտ, այնքան ճշմարիտ կը թուիս, մահացու կերպով ցանկալի։ Թերեւս միշտ մեռեալ մը կը սիրեմ։

Վիպասան մը երբ արուեստի, վիպարուեստի խնդիրներ չի դներ ինքն իրեն համար եւ կը զբաղի «քրոմոզոմային» գաղափարախօսութեամբ՝ հազիւ թէ կարողանայ իր նիւթին հանդէպ ունենալ գերիշխան ազատութիւն։

Բառախաղ, նմանաձայնական բառախաղ, կատակ, բառի զեղծում, «սխալ» ուղղագրութիւն, խօսակցական լեզուին պատկանող կտրատումներ, քերականական խախտումներ, «անպատկառութեան» բոլոր լեզուական տեսակները կը նկատուին Քընօի մօտ իմաստի արտադրութեան գործօններ:

Ինչպէ՞ս անցնիլ «ես»էն անեզրութիւն… «Ես»էն անեզրութեան միջեւ կան խորհրդանշանները: Ասիկա սթրուքթուրալ կացութիւնն է գիրքին՝ ես - խորհրդանշաններ- անեզրութիւն:
Ինտրա կը ստեղծէ իւրայատուկ լեզու մը իր բանաստեղծութիւններուն համար՝...
անգամ մը սա հայ աղջիկին հետը գնա՛, տեսնեմ քի ինչ կրնաս ընել, ա՛լ կը բաւէ ատ գրոցներուն ոռը լզես, ըսի՝ Ագապի՛, խելքի պառկելիք չէ, ճա՛նըմ, խելքը ձգէ մէկդի՝ տակդ...

Շեղուածք

Ս.Տ.-ին Բարակ, ոչ շատ խորունկ անցք մըն է որ կը տանի արքայական պալատի պարտէզները։ Ատոնք չեն տեսնուիր դուրսէն, ո՛չ իսկ մթին, խոնաւ մուտքէն, ուր գրախանութ մը նորոյթ գիրքեր կը...